θυμόμαστε απο την οδύσσεια την ιστορία όπου ο οδυσσέας μετά τα γλέντια και την καλή ζωή που πέρασε με την όμορφη μάγισα κίρκη, αφού ξέφυγε απο τις σειρήνες δεμένος στο κατάρτι, αφού απέφυγε να τους καταπιούν η σκύλα και η χάρυβδις, μαζί με τους συντρόφους του έφτασαν αποκαμωμένοι στη θρινακία – την σημερινή σικελία – το νησί του θεού ήλιου – του απόλωνα δηλαδή. ο μάντης τειρεσίας τον είχε προειδοποιήσει τον οδυσσέα ότι αλοίμονό τους αν πείραζαν τις ιερές αγελάδες που έβοσκαν εκεί καθώς ο θεός ήλιος τις είχε μη βρέξει και μη στάξει. μια μέρα ενώ ο οδυσσέας είχε απομακρυνθεί στο νησί για να προσευχηθεί στους θεούς να τους δώσουν ούριο άνεμο τον πήρε ένας βαθύς ύπνος. ο ευρύλοχος τότε έπεισε τους υπόλοιπους πεινασμένους ναύτες ότι δεν υπάρχει χειρότερος θάνατος απο την πείνα και έτσι έπιασαν και έσφαξαν δυό-τρία παχιά γελάδια τα έψησαν στην θράκα και τα έφαγαν. η συνέχεια είναι γνωστή. ο απόλων θυμωμένος ζητάει απο τον δία να τιμωρήσει τους ενόχους και να τους στερήσει το «νόστιμον ήμαρ» - την επιστροφή τους στην πατρίδα. ο δίας – λες και δεν είχε κάνει παγαποντιές αυτός ποτέ στη ζωή του, πατροκτόνος, αιμομύκτης, μοιχός, απαγωγέας και παιδεραστής ο ίδιος – συμφωνεί και υπόσχεται τιμωρία στους ενόχους εκτός όμως από τον οδυσσέα ο οποίος – βράχος ηθικής ή παμπόνηρος; – δεν είχε αγγίξει καθόλου τα κοψίδια. έτσι, ο ποσειδών που όπως ξέρουμε δεν τον χώνευε τον οδυσσέα γιατί είχε τυφλώσει τον γυιόκα του τον κύκλωπα πολύφημο, σηκώνει δήθεν ούριο άνεμο και όταν σαλπάρουν ο οδυσσέας και οι χορτάτοι σύντροφοί του ο νεφεληγερέτης ζεύς ρίχνει κεραυνό στο καράβι και το διαλύει. γλυτώνει μόνο ο οδυσσέας. ο ποσειδών τον ξαναρίχνει σε τρικυμία, τον παρασέρνει πίσω στην χάρυβδι, αλλά ο ήρωας με την βοήθεια και της αθηνάς που πάντα του είχε μια αδυναμία του οδυσσέως, καταφέρνει να γλυτώσει και αράζει στον νησί των φαιάκων – την κέρκυρα. εκεί περνάει μέλι-γαλα για λίγο καιρό με μια πανέμορφη κερκυραία γυναικάρα την ναυσικά – κάτι σαν την άντζελα γκερέκου της εποχής. στο τέλος φτάνει στην πολυπόθητη ιθάκη, και αφού σκοτώσει τους μνηστήρες ζει και βασιλεύει στο νησί του με την πιστή πηνελοπη στο πλευρό του.
αν αφήσουμε κατά μέρος την ηθικολογική πλευρά του μύθου - που μας παραπέμπει στο προπατορικό αμάρτημα με το μήλο, την εύα και τον ευρύλοχο σε ρόλο κατηραμένου όφεως - το θέμα και τα συμπεράσματα του είναι εξαιρετικά επίκαιρα εν΄όψει της παρούσας οικονομικής κρίσης. όπως πάντα όμως κάποιος άλλος μας πρόλαβε χρόνια πρίν. έτσι ο γιώργος σεφέρης είχε γράψει σε ανύποπτο χρόνο, το περίφημο ποίημα «οι σύντροφοι στον άδη» που δημοσιεύτηκε στην πρώτη του ποιητική συλλογή «στροφή» το 1932.
ξεκινώντας απο τον μύθο και δίνοντας έμφαση στην φύση της τιμωρίας που ήταν η στέρηση της επιστροφής στην πατρίδα – το «νόστιμον ήμαρ» - ο σεφέρης ξεκινά αντιγράφοντας τον στίχο της οδύσσειας και μετά δημιουργεί τρεις καταπληκτικές στροφές με αποκορύφωμα την τρίτη:
Οι Σύντροφοι στον Άδη
νήπιοι, οἳ κατὰ βοῦς Ὑπερίονος Ἠελίοιο
ἤσθιον˙ αὐτὰρ ὁ τοῖσιν ἀφείλετο νόστιμον ἦμαρ
Αφού μάς μέναν παξιμάδια
τι κακοκεφαλιά
να φάμε στην ακρογιαλιά
του Ήλιου τ’ αργά γελάδια
που το καθένα κι ένα κάστρο
για να το πολεμάς
σαράντα χρόνους και να πας
να γίνεις ήρωας κι άστρο
Πεινούσαμε στης γης την πλάτη,
σα φάγαμε καλά
πέσαμε εδώ στα χαμηλά
ανίδεοι και χορτάτοι.
πρέπει εδώ να πούμε οτι είναι πολύ μεγάλη η δύναμη αυτού του ποιήματος, κυρίως της τελευταίας στροφής και έχει χρησιμοποιηθεί ευρύτατα για τον συμβολισμό του και την σχέση του με τον μύθο του οδυσσέα. για παράδειγμα έχει χρησιμοποιηθεί σε σχέση με την οικολογία, και λέγεται πως αποτέλεσε το κύκνιο άσμα του διανοητή λιαντίνη λίγο πριν αυτοκτονήσει.
εμείς πρέπει να σταματήσουμε στην τελευταία στροφή που κατα την γνώμη μου συλαμβάνει απόλυτα αυτό που συμβαίνει με την παρούσα οικονομική κρίση στην ελλάδα.
1. «πεινούσαμε στης γής την πλάτη»
στην πρόσφατη μεταπολεμική ιστορία της, η ελλάδα βγαίνει βαθειά λαβωμένη μετά απο ένα πόλεμο, μια κατοχή, έναν εμφύλιο και μια ηλίθια χούντα. ο κόσμος «πεινάει» - όχι απαραίτητα για φαί αλλά για όλα τα καλούδια που απολαμβάνει ένα μεγάλο μέρος του δυτικού κόσμου και που ο έλληνας αρχίζει απο το ΄60 και μετά να τα βλέπει και να τα λιγουρεύεται στο «φαντάζιο», στο «ρομάντζο», στην ασπρόμαυρη τηλεόραση της ΕΙΡ και της ΥΕΝΕΔ και στον οχετό των παρδαλών ιδιωτικών καναλιών απο το ΄80 και μετά.
ώσπου το ΄81 έρχεται η ένταξη στην «ΕΟΚ των μονοπωλίων» που ναι μεν ήταν «ίδιο συνδικάτο» με το ΝΑΤΟ, αλλά είχε και κονδύλια και μεσσογειακά – «ολοκληρωμένα» μάλιστα - προγράμματα και ένα και δύο και τρία και τέσσερα...πακέτα ντελόρ και άλλες πολλές επιδοτήσεις, δάνεια και κονδύλια, παχιά κι αφράτα σαν τις καλοθρεμένες αγελάδες του απόλωνα στα λιβάδια της σικελίας.
2. «φάγαμε καλά».
 |
| του κυρ από ΤΟ ΒΗΜΑ (9/1/11) δέκα ημέρες μετά που πρωτογράφτηκε αυτό το σημείωμα |
ναί, μας παρέσυρε εκείνος ο καταραμένες ο ευρύλοχος, όμως δεν πήγε μόνος του να σφάξει τα βόδια, χρειαζόταν βοήθεια
«μαζί τα σφάξαμε»
βέβαια, έπρεπε να παρουμε και εμείς μερίδιο, αλιώς γιατί να συμμετέχουμε στη σφαγή ως απλοί εκδοροσφαγείς - κορόιδα είμαστε; μην ξεχνάμε ότι ο έλλην είναι φιλότιμος - κορόϊδο όμως δεν πιάνεται ποτέ!! άλλος έκων και άλλος άκων. άλλος εν γνώσει του και εκ του πονηρού άλλος επειδή έτσι πήγαινε το πράμα. άλλος λίγο άλλος πολύ, άλλος το μπονφιλέ, άλλος ένα κοκκαλάκι, πάντως ο πάγκαλος και ένα μεγάλο μερίδιο της ελληνικής κοινωνίας
«μαζί τα φάγανε»
πρέπει εδώ να καταλάβουμε ότι η συνενοχή είναι απαραίτητη μέθοδος σε αυτές τις περιπτώσεις. κάποια άλλη φορά θα εξηγήσουμε πως δομείται και πως λειτουργεί αυτό το πλέγμα συνενοχής που ο μητσοτάκης αποκάλεσε «διαπλοκή» και ο πάγκαλος «μαζί τα φάγαμε».
3. «πέσαμε εδώ στα χαμηλά»
έπεσαν και κοιμήθηκαν - «στα χαμηλά» όμως. έτσι και μεις «πέσαμε στα χαμηλά». θα μπορούσαμε να είχαμε πάει πιό ψηλά – ας το παραδεχτούμε αυτό. όμως, πεινασμένοι καθώς είμασταν, πέσαμε στο φαγοπότι. στα σκυλάδικα και στα σινιέ συνολάκια της τσιμισκή και της ερμού. ντοπαριστήκαμε στους ολυμπιακούς αγώνες και "ζήσαμε το 'ονειρό μας" σε χλυδάτες eurovision. εδώ σφάλαμε σύντροφοι (στον άδη). σφάλαμε ως έθνος. έσφαλαν ως κυβέρνηση. σφάλαμε συλλογικά. πιαστήκαμε "ανίδεοι". ίσως επειδή "πεινούσαμε", ίσως επειδή είμασταν "χορτάτοι" - ή πάλι μπορεί να 'ναι και τα δύο: "πεινούσαμε" και μετά "φάγαμε καλά", μετά "χορτάσαμε" και γι' αυτό ίσως "πέσαμε χαμηλά". "ανίδεοι" όμως. ανίδεοι και χορτάτοι.
4. «ανίδεοι και χορτάτοι»
δυστυχώς, μετά το φαγοπότι «πέσαμε ... χαμηλά, ανίδεοι και χορτάτοι»! δεν θα μπορούσε να αποδώσει κανείς καλύτερα την κατάσταση που βρισκόμαστε σήμερα ως λαός. χορτάτοι μέν. με τις δουλίτσες μας, με το εξοχικό μας, το δεύτερο αυτοκίνητο. αλλά πάντα ανίδεοι. ανίδεοι για το πόσο καλά είμασταν. ανίδεοι γατί είμασταν καλά. ανίδεοι για τους λόγους που πέσαμε χαμηλά και ανίδεοι για το αν ποτέ μπορούμε να ανυψωθούμε.
πως φτάσαμε εδώ που φτάσαμε;
φταίνε «αυτοί» που "τα έφαγαν"; ποιοί ειναι «αυτοί»; οι πρώην ή οι τωρινοί που ήταν και πριν τους πρώην στα πράματα; ο γιώργος ή ο κώστας, μήπως ο άλλος κώστας ή ο ανδρέας και ο κωνσταντίνος; ο αλογοσκούφης ή ο παπακωνσταντίνου; ο παπαντωνίου ή ο παπαθανασίου; ο άκης ή ο πάγκαλος που μας προκαλεί και παίζει με τα νεύρα μας, μήπως η αλέκα_έχουμε_πόλεμο ή ο αλέξης_τρία_πουλάκια_κάθονταν; μπας και είναι οι εφραιμοβουλγαράκιδες και οι τσουκατοχριστοφοράκοι; όλοι μαζύ οι τρακόσιοι μήπως; ο γιώργος έλεγε πέρισι τέτιο καιρό στο νταβός ότι φταίνε οι ραντιέριδες και οι «αγορές» που κερδοσκοπούν σε βάρος μας με τα spreads και τα cds; λέτε να είναι η siemens και εκείνη η σκύλα η μέρκελ; φταίει άραγε η τρόικα που μας επιβάλει να γίνουμε φακίριδες και να ζούμε με αέρα κοπανιστό;
ποιός φταίει; εμείς ή ο καταραμένος ο ευρύλοχος που μας παρέσυρε; και ο οδυσσέας - τι έκανε ο οδυσσέας; κοιμόταν ή εκανε το κορόϊδο ο πολυμήχανος; σου λέει, αφού δεν μπορώ να τους σταματήσω τους πεινάλες, ας το κόψω δίπλα να ξεχάσω και την πείνα μου. και τι αρχηγός ήταν αυτός τέλος πάντων, κοτζάμ βασιλιάς, ήρωας του τρωικού πολέμου, που αφήνει εμάς, απλά ναυτάκια, μούτσους κακοπληρωμένους, να μας παρασύρει εκέινη η μαϊμού ο ευρύλοχος και να φάμε τα γελάδια και να φάμε και τα μούτρα μας στην σικελία;
ποιός είναι άραγε ο ευρύλοχος και ποιός ο οδυσσέας στην περίπτωσή μας;
ανίδεοι! παντελώς ανίδεοι!
ανίδεοι για το πρίν, ανίδεοι όταν το κάναμε, ανίδεοι για το τώρα, ανίδεοι και για το μετά.
τι θα γίνει μετά;
αν συνεχίσουμε με τον μύθο του οδυσσέα θα γεμίσουμε αισιοδοξία. ο ήρωας –μείον ο ευρύλοχος και οι σύνδαιτημόνες του - αφού γλύτωσε απο τον κεραυνό του δία και την χάρυβδι όπου τον ξαναέριξε ο άθλιος ο ποσειδώνας, κατάφερε να σωθεί και τελικά να επιστρέψει στην αγαπημένη του ιθάκη. εδώ που τα λέμε δεν πέρασε και τόσο άσχημα στο ταξίδι. έκανε ιστιοπλοία με γιώτ στην μεσόγειο όπου και απόλαυσε διακοπές με γυναικοδουλειές με κίρκη και ναυσικά. όταν δε επέστρεψε όλα και όλοι τον περίμεναν πως και πως. η πηνελόπη βράχος ηθικής, ο γυιός του ο τηλέμαχος έτοιμος να καθαρίσει με τους χαραμοφάηδες μνηστήρες της μαμάς του. ο γερο-λαέρτης, ο σκύλος του ο άργος, το παλάτι, ο λαός του, όλα εκεί.
δέκα χρόνια τον πήρε στον οδυσσέα να επιστρέψει στην ιθάκη.
δέκα χρόνια πιστέυω ότι θα μας πάρει κι εμάς να ξεμυτήσουμε απο αυτή την κρίση.
ο αριθμός δέκα στην προκειμένη περίπτωση δεν είναι τυχαίος ούτε συμπτωματικός. μπορεί να αποδειχθεί με λίγα κουτσο-μακρο-οικονομικά. διότι, κάπου-κάπου πρέπει να αφήνουμε την ποίηση και να πιάνουμε τα οικονομικά
it’s the economy stupid!
αυτό όμως σε άλλο σημείωμα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου