από ότι φαίνεται οι κρίσεις στις αγορές τροφίμων θα είναι κοντά μας για πολύ. μετά την πρόσφατη κρίση του 2007/08 πολλοί «ειδικοί» βιάστηκαν να την αποδόσουν μόνο σε προσωρινές μειώσεις των αποθεμάτων λόγω ξηρασίας σε διάφορα μέρη του πλανήτη το 2007. η κρίση όμως επανήλθε και το 2010/11. το διάγραμμα του FAO αιστερά μας δείχνει το μέγεθος του προβλήματος. ακόμα πιό κατατοπιστικά είνα τα δύο διαγράμματα παρακάτω, πάλι από τον FAO, που μας δείχνουν τις διακυμάνσεις των τιμών κάποιων βασικών προϊόντων ανά μήνα και για κάθε έτος. αριστερά έχουμε τον δείκτη τροφίμων του FAO για κάθε χρόνο. εδώ βλέπουμε ότι το 2010 ο δείκτης τροφίμων έφτασε στις 214.75 μονάδες που είναι η υψηλότερη τιμή από το 1996 που συντάσεται αυτός ο δείκτης. υωηλότερα ακόμη και από τον δείκτη του φεβρουαρίου του 2008 που είχε φτάσει στο 208.66. στο διάγραμμα δεξιά έχουμε τον δείκτη τιμής για επιλεγμένα προϊόντα. βλέπουμε ότι η ζάχαρη έχει φτάσει στς 400 μονάδες. όλοι οι δείκτες δείχνουν μια άνοδο το 2010. τι προκαλεί αυτές τις αυξήσεις;
μιά πιό προσεκτική παρατήρηση, ακόμη και από το 2008 και παλαιότερα, θα μας έδειχνε τα βαθύτερα διαρθρωτικά προβλήματα της παγκόσμιας αγοράς τροφίμων, τα οποία μπορούμε να συνοξίσουμε σε έξι κατηγορίες. αύξηση της ζήτησης, βιοκάύσιμα, κλιματική αλλαγή, κερδοσκοπία, ενεργειακή κρίση, ολιγοπώλια. αναλυτικά:
1. μεγάλη αύξηση της ζήτησης τροφίμων κυρίως από την κίνα και την ινδία
στις χώρες αυτές η αύξηση του εισοδήματος οδήγησε σε πολύ μεγάλη αύξηση της ζήτησης και σε αλλαγή του διαιτολογίου. έτσι αυξήθηκε θεαματικά η ζήτηση σε κρέας και γαλακτοκομικά. οι κινέζοι για παράδειγμα δεν άγγιζαν σχεδόν τα γαλακτοκομικά. στην κίνα έχει πενταπλασιαστεί η κατανάλωση μέσα στην τελευταία δεκαετία και βαίνει διαρκώς αυξανόμενη. το ίδιο και στην ινδία. ενώ η ινδία είναι η μεγαλύτερη παραγωγός χώρα στον κόσμο η κατανάλωση είναι κυρίως σε φρέσκο γάλα. τελευταία όμως αυξάνεται και η κατανάλωση επεξεργασμένων γαλακτομικών προϊόντων, τυριού κλπ. η κατανάλωση στην ινδία αναμένεται να τριπλασιαστεί μέσα στα επόμενα τέσσερα χρόνια.
φυσικά η αύξηση της κατανάλωσης γάλακτος και κρέατος συνεπάγεται αύξηση της ζήτησης σιτηρών και άρα αύξηση των τιμών τους.
σε μια προσπάθεια να μειώσουν την εξάρτηση από τις πετρελαιοπαραγωγούς χώρες και τις επιπτώσεις που έχει η κατανάλωση ορυκτών καυσίμων στο περιβάλλον και στο κλίμα, οι ΗΠΑ και η ευρωπαϊκή ένωση αποφάσισαν να επιδοτήσουν την παραγωγή καυσίμου από φυτά, κυρίως καλαμπόκι. έτσι πάνω απο 15% της παραγωγής καλαμποκιού χρησιμοποιείται για την παραγωγή βιοκαύσιμου. παρ’ ότι το κόστος παραγωγής αιθανόλης από ζαχαροκάλαμο βραζιλίας είναι μόνο τα 2/3 του κόστους από καλαμπόκι η αμερικανική κυβέρνηση συνεχίζει να επιδοτεί την παραγωγή και να επιβάλει δασμούς στις εισαγωγές βραζιλιάνικης αιθανόλης.
η αύξηση της χρήσης σιτηρών για παραγωγή καυσίμων τα αφαιρεί από την κατανάλωση τροφίμων και έτσι αυξάνεται η τιμή τους διεθνώς.
οι αλλαγές στο κλίμα του πλανήτη έχουν ποικίλες επιπτώσεις στην παραγωγή τροφίμων. για παράδειγμα, η αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα (CO2) ωφελεί γενικά την ανάπτυξη των φυτών αφού αυτά ουσιαστικά τρέφονται από τον άνθρακα που προσλαμβάνουν από το CO2. έρευνες όμως δείχνουν ότι δεν ωφελεί το ίδιο όλους τους τύπους φυτών. τα δενδρώδη για παράδειγμα ωφελούνται ενώ φυτά όπως το καλαμπόκι μειώνουν την παραγωγικότητά τους εξ’ ατίας της αύξησης του CO2.
μιά άλλη συνέπεια της κλιματικής αλλαγής έχει να κάνει με το νερό. έχει προκληθεί μεγάλη ανακατανομή με ευνοϊκές όσο και δυσμενείς συνέπειες στην παραγωγή τροφίμων στον πλανήτη.
ο λόγος αυτός δεν είναι κοινώς αποδεκτώς ως λόγος αύξησης των τιμών τροφίμων. η κερδοσκοπία λαμβάνει χώρα στα χρηματιστήρια εμπορευμάτων (σικάγο, φρανκφούρτη, λονδίνο κλπ). τα προθεσμιακά (futures) και δικαιωματικά συμβόλαια (options) στα σιτηρά και άλλα εμπορεύματα θεωρούνται από πολούς οικονομολόγους ότι δεν επιρεάζουν τις πραγματικές τιμές. όμως είναι πολύ δύσκολο να παραβλέψει κανείς το γεγονός ότι τα συμβόλαια αυτά έχουν πενταπλασιαστεί την τελευταία πενταετία, η δε αξία των συναλλαγών είναι πολάκις εκατονταπλάσια της πραγματικής παραγωγής.
οι τιμές πετρελαίου συνδέονται άμεσα με τις τιμές τροφίμων. το πετρέλαιο αποτελέι σημαντικό συντελεστή του κόστους παραγωγής κυρίως γιατί το λίπασμα είναι ουσιαστικά υποπροϊόν της διήλυσης αργού πετρελαίου. με τις τιμές πετρελαίου να αγγίζουν και πάλι τα $100/βαρέλι οι τιμές λιπάσματος έχουν εκτιναχτεί. η τιμή της ουρίας (πρώτης ύλης του αζωτούχου λιπασματος) βρίσκεται στο $350/τόνο από τα $100 πού ήταν πριν 10 χρόνια.
αυτό είναι ένα θέμα που έχει περισότερο μακροχρόνιες επιπτώσεις στις τιμές τροφίμων. η επίπτωσή τους κυρίως έχει να κάνει με το ότι οι υψηλές τιμές τροφίμων πολύ λίγο περνούν στον παραγωγό φού το οποιοδήποτε πλεόνασμα αποροφείται απο τις πολυεθνικές της μεταποίησης και διανομής.
συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι οι υψηλές τιμές τροφίμων ήρθαν για να μείνουν. κυρίως όμως αυτό που θα παρατηρούμε είναι αύξηση της διακύμανσης των τιμών. κάτι που αποτελεί μεγάλο πρόβλημα για τους παραγωγούς όσο και για τους καταναλωτές.
εκείνο που δυστυχώς θα παρατηρήσουμε επίσης είναι πολιτικές και κοινωνικές επιπτώσεις της κρίσης. πρώτον θα δούμε προβλήματα πείνας κυρίως στην αφρική. θα δούμε επίσης διαμαρτυρίες και αναταραχές όπως αυτές που παρατηρήσαμε το 2008 στην λατινική αμερική να επαναλμβάνονται όπως πρόσφατα στην ινδία (με την τιμή των κρεμυδιών !)και στο μεξικό (με την τιμή της καλαμποκίσιας τορτίγιας).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου