fiat panis

fiat panis = γενηθήτω ψωμί
από ότι φαίνεται οι κρίσεις στις αγορές τροφίμων θα είναι κοντά μας για πολύ. μετά την πρόσφατη κρίση του 2007/08 πολλοί «ειδικοί» βιάστηκαν να την αποδόσουν μόνο σε προσωρινές μειώσεις των αποθεμάτων λόγω ξηρασίας σε διάφορα μέρη του πλανήτη το 2007. η κρίση όμως επανήλθε και το 2010/11. το διάγραμμα του FAO αιστερά μας δείχνει το μέγεθος του προβλήματος. ακόμα πιό κατατοπιστικά είνα τα δύο διαγράμματα παρακάτω, πάλι από τον FAO, που μας δείχνουν τις διακυμάνσεις των τιμών κάποιων βασικών προϊόντων ανά μήνα και για κάθε έτος. αριστερά έχουμε τον δείκτη τροφίμων του FAO για κάθε χρόνο. εδώ βλέπουμε ότι το 2010 ο δείκτης τροφίμων έφτασε στις 214.75 μονάδες που είναι η υψηλότερη τιμή από το 1996 που συντάσεται αυτός ο δείκτης. υωηλότερα ακόμη και από τον δείκτη του φεβρουαρίου του 2008 που είχε φτάσει στο 208.66. στο διάγραμμα δεξιά έχουμε τον δείκτη τιμής για επιλεγμένα προϊόντα. βλέπουμε ότι η ζάχαρη έχει φτάσει στς 400 μονάδες. όλοι οι δείκτες δείχνουν μια άνοδο το 2010. τι προκαλεί αυτές τις αυξήσεις;

μιά πιό προσεκτική παρατήρηση, ακόμη και από το 2008 και παλαιότερα, θα μας έδειχνε τα βαθύτερα διαρθρωτικά προβλήματα της παγκόσμιας αγοράς τροφίμων, τα οποία μπορούμε να συνοξίσουμε σε έξι κατηγορίες. αύξηση της ζήτησης, βιοκάύσιμα, κλιματική αλλαγή, κερδοσκοπία, ενεργειακή κρίση, ολιγοπώλια. αναλυτικά:



1. μεγάλη αύξηση της ζήτησης τροφίμων κυρίως από την κίνα και την ινδία
στις χώρες αυτές η αύξηση του εισοδήματος οδήγησε σε πολύ μεγάλη αύξηση της ζήτησης και σε αλλαγή του διαιτολογίου. έτσι αυξήθηκε θεαματικά η ζήτηση σε κρέας και γαλακτοκομικά. οι κινέζοι για παράδειγμα δεν άγγιζαν σχεδόν τα γαλακτοκομικά. στην κίνα έχει πενταπλασιαστεί η κατανάλωση μέσα στην τελευταία δεκαετία και βαίνει διαρκώς αυξανόμενη. το ίδιο και στην ινδία. ενώ η ινδία είναι η μεγαλύτερη παραγωγός χώρα στον κόσμο η κατανάλωση είναι κυρίως σε φρέσκο γάλα. τελευταία όμως αυξάνεται και η κατανάλωση επεξεργασμένων γαλακτομικών προϊόντων, τυριού κλπ. η κατανάλωση στην ινδία αναμένεται να τριπλασιαστεί μέσα στα επόμενα τέσσερα χρόνια.
φυσικά η αύξηση της κατανάλωσης γάλακτος και κρέατος συνεπάγεται αύξηση της ζήτησης σιτηρών και άρα αύξηση των τιμών τους.

2. βιο-καύσιμα
σε μια προσπάθεια να μειώσουν την εξάρτηση από τις πετρελαιοπαραγωγούς χώρες και τις επιπτώσεις που έχει η κατανάλωση ορυκτών καυσίμων στο περιβάλλον και στο κλίμα, οι ΗΠΑ και η ευρωπαϊκή ένωση αποφάσισαν να επιδοτήσουν την παραγωγή καυσίμου από φυτά, κυρίως καλαμπόκι. έτσι πάνω απο 15% της παραγωγής καλαμποκιού χρησιμοποιείται για την παραγωγή βιοκαύσιμου. παρ’ ότι το κόστος παραγωγής αιθανόλης από ζαχαροκάλαμο βραζιλίας είναι μόνο τα 2/3 του κόστους από καλαμπόκι η αμερικανική κυβέρνηση συνεχίζει να επιδοτεί την παραγωγή και να επιβάλει δασμούς στις εισαγωγές βραζιλιάνικης αιθανόλης.
η αύξηση της χρήσης σιτηρών για παραγωγή καυσίμων τα αφαιρεί από την κατανάλωση τροφίμων και έτσι αυξάνεται η τιμή τους διεθνώς.

3. κλιματικές αλλαγές
οι αλλαγές στο κλίμα του πλανήτη έχουν ποικίλες επιπτώσεις στην παραγωγή τροφίμων. για παράδειγμα, η αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα (CO2) ωφελεί γενικά την ανάπτυξη των φυτών αφού αυτά ουσιαστικά τρέφονται από τον άνθρακα που προσλαμβάνουν από το CO2. έρευνες όμως δείχνουν ότι δεν ωφελεί το ίδιο όλους τους τύπους φυτών. τα δενδρώδη για παράδειγμα ωφελούνται ενώ φυτά όπως το καλαμπόκι μειώνουν την παραγωγικότητά τους εξ’ ατίας της αύξησης του CO2.

μιά άλλη συνέπεια της κλιματικής αλλαγής έχει να κάνει με το νερό. έχει προκληθεί μεγάλη ανακατανομή με ευνοϊκές όσο και δυσμενείς συνέπειες στην παραγωγή τροφίμων στον πλανήτη.

4. κερδοσκοπία
ο λόγος αυτός δεν είναι κοινώς αποδεκτώς ως λόγος αύξησης των τιμών τροφίμων. η κερδοσκοπία λαμβάνει χώρα στα χρηματιστήρια εμπορευμάτων (σικάγο, φρανκφούρτη, λονδίνο κλπ). τα προθεσμιακά (futures) και δικαιωματικά συμβόλαια (options) στα σιτηρά και άλλα εμπορεύματα θεωρούνται από πολούς οικονομολόγους ότι δεν επιρεάζουν τις πραγματικές τιμές. όμως είναι πολύ δύσκολο να παραβλέψει κανείς το γεγονός ότι τα συμβόλαια αυτά έχουν πενταπλασιαστεί την τελευταία πενταετία, η δε αξία των συναλλαγών είναι πολάκις εκατονταπλάσια της πραγματικής παραγωγής.

5. τιμές ενέργειας
οι τιμές πετρελαίου συνδέονται άμεσα με τις τιμές τροφίμων. το πετρέλαιο αποτελέι σημαντικό συντελεστή του κόστους παραγωγής κυρίως γιατί το λίπασμα είναι ουσιαστικά υποπροϊόν της διήλυσης αργού πετρελαίου. με τις τιμές πετρελαίου να αγγίζουν και πάλι τα $100/βαρέλι οι τιμές λιπάσματος έχουν εκτιναχτεί. η τιμή της ουρίας (πρώτης ύλης του αζωτούχου λιπασματος) βρίσκεται στο $350/τόνο από τα $100 πού ήταν πριν 10 χρόνια.

6. ολιγοπώλια στην αλυσίδα παραγωγής-διανομής
αυτό είναι ένα θέμα που έχει περισότερο μακροχρόνιες επιπτώσεις στις τιμές τροφίμων. η επίπτωσή τους κυρίως έχει να κάνει με το ότι οι υψηλές τιμές τροφίμων πολύ λίγο περνούν στον παραγωγό φού το οποιοδήποτε πλεόνασμα αποροφείται απο τις πολυεθνικές της μεταποίησης και διανομής.


συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι οι υψηλές τιμές τροφίμων ήρθαν για να μείνουν. κυρίως όμως αυτό που θα παρατηρούμε είναι αύξηση της διακύμανσης των τιμών. κάτι που αποτελεί μεγάλο πρόβλημα για τους παραγωγούς όσο και για τους καταναλωτές.

εκείνο που δυστυχώς θα παρατηρήσουμε επίσης είναι πολιτικές και κοινωνικές επιπτώσεις της κρίσης. πρώτον θα δούμε προβλήματα πείνας κυρίως στην αφρική. θα δούμε επίσης διαμαρτυρίες και αναταραχές όπως αυτές που παρατηρήσαμε το 2008 στην λατινική αμερική να επαναλμβάνονται όπως πρόσφατα στην ινδία (με την τιμή των κρεμυδιών !)και στο μεξικό (με την τιμή της καλαμποκίσιας τορτίγιας).

θαλής ο μιλήσιος ο κερδοσκόπος

αριστοτέλης (384-322 π.χ.), πολιτικά, βιβλ 1 κεφ 11

....το σχετικό με τον Θαλή τον Μιλήσιο διότι πρόκειται για μια ιδέα πλουτισμού που ενώ του την αποδίδουν λόγω της σοφίας του, έχει γενική αξία. Γιατί, ενώ τον περιγελούσαν για τη φτώχεια του λέγοντας πως δεν τον ωφελούσε σε τίποτα η σοφία του, λένε ότι εκείνος κατάλαβε από αστρολογικές ενδείξεις, αν και ήταν ακόμα χειμώνας, πως θα επακολουθούσε καλή σοδειά λαδιού. Αφού προμηθεύτηκε λίγα χρήματα, έδωσε προκαταβολή και νοίκιασε όλα τα ελαιοτριβεία στη Μίλητο και τη Χίο με ελάχιστο νοίκι, αφού δεν υπήρχε κανένας άλλος ανταγωνιστής. Όταν ήρθε η ώρα και πολλοί ζητούσαν ταυτόχρονα και ξαφνικά ελαιοτριβεία, ο Θαλής τα υπενοικίασε όσο ήθελε και, αφού συγκέντρωσε πολλά χρήματα, τους απέδειξε ότι είναι εύκολο να πλουτίσουν οι σοφοί, αν θέλουν, δεν είναι όμως αυτή η επιδίωξη τους. Και ο Θαλής λέγεται ότι απέδειξε με τούτο τον τρόπο τη σοφία του. Όπως είπαμε λοιπόν, η ιδέα αυτή έχει γενική αξία αν κάποιος μπορεί να δημιουργεί μονοπώλια...

το άνοιγμα των κλειστών

  Πρόσφατες μελέτες (απο τον ΙΟΒΕ) επιμένουν ότι η απελευθέρωση των κλειστών επαγγελμάτων θα φέρει μέχρι και 10% αύξηση του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ). Η τρόικα δια του Ποουλ Τόμσεν του ΔΝΤ είναι κατενθουσιασμένη με την ιδέα και το έθεσε ως προϋπόθεση για την εκταμίευση της τρίτης δόσης. Έτσι εχτές ο πρωθυπουργός έβαλε το θέμα σε πρωτεραιότητα: «ανοίξτε τα κλειστά τώρα».

Είναι ν’ απορεί κανείς με την ευκολία που κάτι τέτοιες εύπεπτες συνταγές γίνονται αποδεκτές απο τόσο σημαντικούς ανθρώπους.

Αυτό που υπαινίσεται μια τέτοια πρόταση είναι ότι τα ταξί, για παράδειγμα, στην Ελλάδα είναι λιγοστά, άρα μια απελευθέρωση θα αύξανε τον αριθμό τους (την προσφορά), θα μειωνόταν έτσι το κόμιστρο, θα χρησιμοποιούνταν έτσι περισότερο οι υπηρεσίες ταξί και αυτό θα είχε πολλαπλασιαστικές επιπτώσεις στην οικονομία...ποιός είναι άραγε ο πολλαπλασιαστής των ταξί; Ξεχνούν άραγε ότι το ταξί στην Ελλάδα είναι απο τα φτηνότερα στην Ευρώπη; Ότι έστω και αν πέσει το κόμιστρο πολύ λίγο αυτό θα αύξανε την οικονομική δραστηριότητα και το εθνικό προϊόν; Αυτό που πιθανόν να γίνει είναι μια ανακατανομή. Θα φύγουν κάποιοι και θα μπούν κάποιοι άλλοι στον κλάδο. Πιθανόν να μπούν οργανωμένες εταιρίες. Αυτό ίσως φέρει κάποιους παραπάνω φόρους. Ναί, αλλά ανάπτυξη απο πού κι ως πού;

Κάτι παρόμοιο υποστηρίζουν ότι θα γίνει με τα φαρμακεία. Αποφεύγουν να πουν ότι το αμαρτωλό κύκλωμα φαρμακοβιομηχανιών - υπουργείου – ιατρών – φαρμακείων είναι αυτό που ανεβάζει το κόστος φαρμάκων και αυξάνει την πολυφαρμακία και όχι ο αριθμός των φαρμακείων. Πως μπορεί να αυξηθεί το εθνικό προϊόν άν αυξηθούν τα φαρμακεία στην Ομόνοια και στην πλατεία Βαρδαρίου; Πάλι, ίσως δούμε μια ανακατανομή. Ισως τα φαρμακεία μπούν στα σούπερ μάρκετ. Ίσως αυτό να δώσει κάποιους φόρους. Ανάπτυξη όμως;

Λίγοι μπορόυν να αμφισβητήσουν το ότι τα περισσότερα κλειστά επαγγέλματα πρέπει κάποτε να ανοίξουν και φυσικά δεν θα έπρεπε να είχαν κλείσει ποτέ. Απορεί όμως κανείς με την σπουδή και με την βαρύτητα που παίρνει το θέμα όσον αφορά στην ανάπτυξη. Γιατί τόση βιασύνη; Γιατί, αίφνης, τό θέμα του ανοίγματος των κλειστών επαγγελμάτων αποτελεί πρωτεραιότητα γιά την κυβέρνηση και για την τρόικα;

Ένας λόγος είναι η ευκολία: είναι πιό εύκολο από άλλα αναπτυξιακά μέτρα. Δεν απαιτεί ούτε χρήματα ούτε κάποιο σοβαρό κρατικό μηχανισμό. Το μόνο που χρειάζεται είναι μια σειρά απο νομοσχέδια και γερό πολιτικό στομάχι: το άνοιγμα φέρνει κοινωνική και πολιτική αναστάτωση με όλους αυτούς που χάνουν τα προνόμιά τους να κατεβαίνουν στους δρόμους. Από την άλλη όμως θα αποκαλύψει και τα «ρετιρέ» του κάθε κλάδου φέρνοντας έτσι κάποιες προνομιούχες ομάδες αντιμέτωπες με το σύνολο της κοινωνίας. Πάνω στην αναμπουμπούλα αυτή η κυβέρνηση μπορεί ίσως να σκοράρει σε πόντους τολμηρίας και να δρέψει ψήφους από την απονομή της δικαιοσύνης και της ισοκατανομής του πλούτου.

Ένας άλλος λόγος όμως, θα μπορούσε να αναζητηθεί με απλές ασκήσεις πολιτικής οικονομίας: Καταμετρώντας τους ωφελημένους του ανοίγματος των κλειστών επαγγελμάτων μπορεί να βγάλει ο καθείς τα συμπεράσματά του.

Επίσης, εκείνο που μας διαφεύγει από την διαδικασία αυτή είναι γιατί δεν σπεύδει να επωφεληθεί το κράτος απο την μάχη αυτή εισπράτοντας ένα μερίδιο των προσόδων της απελευθέρωσης. Για παράδειγμα, μάθαμε όλοι πως οι άδειες φορτηγών χρυσο-πληρώνονταν. Μια άδεια ταξί στην Θεσσαλονίκη έπαιζε στις 100 χιλ ΕΥΡΩ. Η άδεια ενός προνομιούχου φαρμακείου πουλιέται εκατοντάδες χιλιάδες ΕΥΡΩ με πληροφορούν. Καλώς. Γιατί δεν φροντίζει το κράτος να εισπράξει άν όχι το όλον, τουλλάχιστον ένα μέρος αυτής της προσόδου; Η άδεια δεν είναι του κράτους; Το κράτος δεν την χορήγησε κατ' αρχή στους σημερινούς κατόχους της; Γιατί να πάρουν τσάμπα άδειες φαρμακείου τα σούπερμάρκετ; Γιατί μεγάλες εταιρίες αφήνονται να ρίξουν στην αγορά  νέα ταξί ή φορτηγά έτσι δωρεάν;

Κανείς δεν γνωρίζει με ακρίβεια τον παλλαπλασιαστή των ταξί, των φορτηγών ή των φαρμακείων. Κάποιες μελέτες όμως μας δείχνουν ξεκάθαρα άλλες στρεβλώσεις και στενωπούς της ανάπτυξης. Αυτές όμως δεν θέλει κανείς να τις αγγίξει. Γιατί;

Για παράδειγμα, πρόσφατη μελέτη του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων μας πληροφορεί ότι η «καθαρή απώλεια ευημερίας» λόγω της μονοπωλιακής δύναμης της ελληνικής βιομηχανίας τροφίμων και ποτών για την περίοδο 1983-2007, είναι περίπου €96.53 εκ. (2.74% της προστιθέμενης αξίας της βιομηχανίας τροφίμων και ποτών) και η μείωση της ευημερίας των καταναλωτών είναι περίπου €176.51 εκ. (5.01% της προστ. αξίας της βιομηχανίας τροφίμων και ποτών)» (Αγρότυπος, 13/9/2010). Με άλλα λόγια τα ολιγοπώλια στα τρόφιμα προκαλούν απώλεια εθνικού πλούτου εκατομμυρίων ΕΥΡΩ.

Στα παραπάνω δεν περιλαμβάνονται τα σούπερμαρκετ στα οποία οι ολιγοπωλιακές συνθήκες είναι γαργαντουϊκών διαστάσεων όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά πανευρωπαϊκά και παγκοσμιώς. Ιδού πεδίον δόξης λαμπρόν για μια πολιτική που θα μείωνε – αφού δεν μπορεί να εξαλείψει παντελώς – την ολιγοπωλιακή μέγκενη. Αντί όμως αυτού παρατηρούμε μια ύποπτη προσπάθεια απο το υπουργείο ανάπτυξης να μειώσει τον ρόλο της επιτροπής ανταγωνισμού. Ταυτόχρονα ο αρμόδιος υπουργός έκανε συμφωνία κυρίων με τους λιανεμπόρους για μειώσεις τιμών. Κάποιοι γράφουν (ΤΟ ΒΗΜΑ) ότι αυτά τα δύο πιθανόν να συνδέονται. Ότι δηλαδή οι λιανοπωλητές μείωσαν (προσωρινά) τις τιμές με αντάλαγμα το απυρόβλητο του ανταγωνισμού!!

Αν είναι έτσι αλοίμονό μας!
Η κυβέρνηση δεν ακροβατεί απλώς ιδεολογικά όπως φοβούνται κάποια παλιά ακραιφνώς σοσιαλιστικά της στελέχη. Αφ' ενός κοροϊδεύει τον εαυτό της, την τρόικα και την κοινωνία, ψηφίζοντας το ένα νομοσχέδιο μετά το άλλο προσπαθώντας να εξασφαλήσει το επόμενο ευρώ του ευρωπαϊκού ταμείου στήριξης. Αφ' ετέρου όμως παίζει σε ένα πολύ επικύνδυνο ταμπλό καθώς ούτε τα νομοσχέδια από μόνα τους μπορούν να φέρουν ανάπτυξη αλλά το χειρότερο: οι κινήσεις της δημιουργούν υποψίες βρώμικης πολιτικής οικονομίας.

Τραγικό όμως είναι το ολίσθημα της ιστορικής ευθύνης: οι ηγέτες μας - όλοι ανεξαιρέτως στους ρόλους που υπηρετεί ο καθένας τους - αντί να μετατρέψουν την κρίση σε μια μοναδική ευκαιρία ανόρθωσης, τσαλαβουτούν μέσα στα θολά νερά του ναυαγίου της χώρας, ψαρεύοντας με τα ίδια πολιτικά και κομματικά δίχτυα με τα οποία οι ίδιοι είχαν τραβήξει την χώρα στον βυθό.

Χειμέρια τα πράγματα
Δύσκολοι πολύ οι καιροί

ανίδεοι και χορτάτοι

εκείνος ο καταραμένος ο ευρύλοχος...

θυμόμαστε απο την οδύσσεια την ιστορία όπου ο οδυσσέας μετά τα γλέντια και την καλή ζωή που πέρασε με την όμορφη μάγισα κίρκη, αφού ξέφυγε απο τις σειρήνες δεμένος στο κατάρτι, αφού απέφυγε να τους καταπιούν η σκύλα και η χάρυβδις, μαζί με τους συντρόφους του έφτασαν αποκαμωμένοι στη θρινακία – την σημερινή σικελία – το νησί του θεού ήλιου – του απόλωνα δηλαδή. ο μάντης τειρεσίας τον είχε προειδοποιήσει τον οδυσσέα ότι αλοίμονό τους αν πείραζαν τις ιερές αγελάδες που έβοσκαν εκεί καθώς ο θεός ήλιος τις είχε μη βρέξει και μη στάξει. μια μέρα ενώ ο οδυσσέας είχε απομακρυνθεί στο νησί για να προσευχηθεί στους θεούς να τους δώσουν ούριο άνεμο τον πήρε ένας βαθύς ύπνος. ο ευρύλοχος τότε έπεισε τους υπόλοιπους πεινασμένους ναύτες ότι δεν υπάρχει χειρότερος θάνατος απο την πείνα και έτσι έπιασαν και έσφαξαν δυό-τρία παχιά γελάδια τα έψησαν στην θράκα και τα έφαγαν. η συνέχεια είναι γνωστή. ο απόλων θυμωμένος ζητάει απο τον δία να τιμωρήσει τους ενόχους και να τους στερήσει το «νόστιμον ήμαρ» - την επιστροφή τους στην πατρίδα. ο δίας – λες και δεν είχε κάνει παγαποντιές αυτός ποτέ στη ζωή του, πατροκτόνος, αιμομύκτης, μοιχός, απαγωγέας και παιδεραστής ο ίδιος – συμφωνεί και υπόσχεται τιμωρία στους ενόχους εκτός όμως από τον οδυσσέα ο οποίος – βράχος ηθικής ή παμπόνηρος; – δεν είχε αγγίξει καθόλου τα κοψίδια. έτσι, ο ποσειδών που όπως ξέρουμε δεν τον χώνευε τον οδυσσέα γιατί είχε τυφλώσει τον γυιόκα του τον κύκλωπα πολύφημο, σηκώνει δήθεν ούριο άνεμο και όταν σαλπάρουν ο οδυσσέας και οι χορτάτοι σύντροφοί του ο νεφεληγερέτης ζεύς ρίχνει κεραυνό στο καράβι και το διαλύει. γλυτώνει μόνο ο οδυσσέας. ο ποσειδών τον ξαναρίχνει σε τρικυμία, τον παρασέρνει πίσω στην χάρυβδι, αλλά ο ήρωας με την βοήθεια και της αθηνάς που πάντα του είχε μια αδυναμία του οδυσσέως, καταφέρνει να γλυτώσει και αράζει στον νησί των φαιάκων – την κέρκυρα. εκεί περνάει μέλι-γαλα για λίγο καιρό με μια πανέμορφη κερκυραία γυναικάρα την ναυσικά – κάτι σαν την άντζελα γκερέκου της εποχής. στο τέλος φτάνει στην πολυπόθητη ιθάκη, και αφού σκοτώσει τους μνηστήρες ζει και βασιλεύει στο νησί του με την πιστή πηνελοπη στο πλευρό του.

αν αφήσουμε κατά μέρος την ηθικολογική πλευρά του μύθου - που μας παραπέμπει στο προπατορικό αμάρτημα με το μήλο, την εύα και τον ευρύλοχο σε ρόλο κατηραμένου όφεως - το θέμα και τα συμπεράσματα του είναι εξαιρετικά επίκαιρα εν΄όψει της παρούσας οικονομικής κρίσης. όπως πάντα όμως κάποιος άλλος μας πρόλαβε χρόνια πρίν. έτσι ο γιώργος σεφέρης είχε γράψει σε ανύποπτο χρόνο, το περίφημο ποίημα «οι σύντροφοι στον άδη» που δημοσιεύτηκε στην πρώτη του ποιητική συλλογή «στροφή» το 1932.

ξεκινώντας απο τον μύθο και δίνοντας έμφαση στην φύση της τιμωρίας που ήταν η στέρηση της επιστροφής στην πατρίδα – το «νόστιμον ήμαρ» - ο σεφέρης ξεκινά αντιγράφοντας τον στίχο της οδύσσειας και μετά δημιουργεί τρεις καταπληκτικές στροφές με αποκορύφωμα την τρίτη:

Οι Σύντροφοι στον Άδη

νήπιοι, οἳ κατὰ βοῦς Ὑπερίονος Ἠελίοιο
ἤσθιον˙ αὐτὰρ ὁ τοῖσιν ἀφείλετο νόστιμον ἦμαρ

Αφού μάς μέναν παξιμάδια
τι κακοκεφαλιά
να φάμε στην ακρογιαλιά
του Ήλιου τ’ αργά γελάδια

που το καθένα κι ένα κάστρο
για να το πολεμάς
σαράντα χρόνους και να πας
να γίνεις ήρωας κι άστρο

Πεινούσαμε στης γης την πλάτη,
σα φάγαμε καλά
πέσαμε εδώ στα χαμηλά
ανίδεοι και χορτάτοι.

πρέπει εδώ να πούμε οτι είναι πολύ μεγάλη η δύναμη αυτού του ποιήματος, κυρίως της τελευταίας στροφής και έχει χρησιμοποιηθεί ευρύτατα για τον συμβολισμό του και την σχέση του με τον μύθο του οδυσσέα. για παράδειγμα έχει χρησιμοποιηθεί σε σχέση με την οικολογία, και λέγεται πως αποτέλεσε το κύκνιο άσμα του διανοητή λιαντίνη λίγο πριν αυτοκτονήσει.
εμείς πρέπει να σταματήσουμε στην τελευταία στροφή που κατα την γνώμη μου συλαμβάνει απόλυτα αυτό που συμβαίνει με την παρούσα οικονομική κρίση στην ελλάδα.

1. «πεινούσαμε στης γής την πλάτη»

στην πρόσφατη μεταπολεμική ιστορία της, η ελλάδα βγαίνει βαθειά λαβωμένη μετά απο ένα πόλεμο, μια κατοχή, έναν εμφύλιο και μια ηλίθια χούντα. ο κόσμος «πεινάει» - όχι απαραίτητα για φαί αλλά για όλα τα καλούδια που απολαμβάνει ένα μεγάλο μέρος του δυτικού κόσμου και που ο έλληνας αρχίζει απο το ΄60 και μετά να τα βλέπει και να τα λιγουρεύεται στο «φαντάζιο», στο «ρομάντζο», στην ασπρόμαυρη τηλεόραση της ΕΙΡ και της ΥΕΝΕΔ και στον οχετό των παρδαλών ιδιωτικών καναλιών απο το ΄80 και μετά.
ώσπου το ΄81 έρχεται η ένταξη στην «ΕΟΚ των μονοπωλίων» που ναι μεν ήταν «ίδιο συνδικάτο» με το ΝΑΤΟ, αλλά είχε και κονδύλια και μεσσογειακά – «ολοκληρωμένα» μάλιστα - προγράμματα και ένα και δύο και τρία και τέσσερα...πακέτα ντελόρ και άλλες πολλές επιδοτήσεις, δάνεια και κονδύλια, παχιά κι αφράτα σαν τις καλοθρεμένες αγελάδες του απόλωνα στα λιβάδια της σικελίας.

2. «φάγαμε καλά».

του κυρ από ΤΟ ΒΗΜΑ (9/1/11)
δέκα ημέρες μετά που πρωτογράφτηκε αυτό το σημείωμα

δεν φάγαμε όλοι. ούτε αυτοί που φαγαμε φάγαμε εξ ίσου καλά, αλλά πολοί απο εμάς το τσιμπησαμε το κοψιδάκι μας. τόσο που να βγαίνει ο θαρσίτης αντιπρόεδρος και να διατείνεται ότι «μαζί τα φάγαμε» τα γελάδια και τα κονδύλια. τι σημασία έχει αν αυτός και η παρέα του έφαγε την νεφραρμιά κι εμείς απλώς κάναμε μια σουπίτσα με τα κόκκαλα;
ναί, μας παρέσυρε εκείνος ο καταραμένες ο ευρύλοχος, όμως δεν πήγε μόνος του να σφάξει τα βόδια, χρειαζόταν βοήθεια
«μαζί τα σφάξαμε»
βέβαια, έπρεπε να παρουμε και εμείς μερίδιο, αλιώς γιατί να συμμετέχουμε στη σφαγή ως απλοί εκδοροσφαγείς - κορόιδα είμαστε; μην ξεχνάμε ότι ο έλλην είναι φιλότιμος - κορόϊδο όμως δεν πιάνεται ποτέ!! άλλος έκων και άλλος άκων. άλλος εν γνώσει του και εκ του πονηρού άλλος επειδή έτσι πήγαινε το πράμα. άλλος λίγο άλλος πολύ, άλλος το μπονφιλέ, άλλος ένα κοκκαλάκι, πάντως ο πάγκαλος και ένα μεγάλο μερίδιο της ελληνικής κοινωνίας
«μαζί τα φάγανε»
πρέπει εδώ να καταλάβουμε ότι η συνενοχή είναι απαραίτητη μέθοδος σε αυτές τις περιπτώσεις. κάποια άλλη φορά θα εξηγήσουμε πως δομείται και πως λειτουργεί αυτό το πλέγμα συνενοχής που ο μητσοτάκης αποκάλεσε «διαπλοκή» και ο πάγκαλος «μαζί τα φάγαμε».

3. «πέσαμε εδώ στα χαμηλά»

έπεσαν και κοιμήθηκαν - «στα χαμηλά» όμως. έτσι και μεις «πέσαμε στα χαμηλά». θα μπορούσαμε να είχαμε πάει πιό ψηλά – ας το παραδεχτούμε αυτό. όμως, πεινασμένοι καθώς είμασταν, πέσαμε στο φαγοπότι. στα σκυλάδικα και στα σινιέ συνολάκια της τσιμισκή και της ερμού. ντοπαριστήκαμε στους ολυμπιακούς αγώνες και "ζήσαμε το 'ονειρό μας" σε χλυδάτες eurovision. εδώ σφάλαμε σύντροφοι (στον άδη). σφάλαμε ως έθνος. έσφαλαν ως κυβέρνηση. σφάλαμε συλλογικά. πιαστήκαμε "ανίδεοι". ίσως επειδή "πεινούσαμε", ίσως επειδή είμασταν "χορτάτοι" - ή πάλι μπορεί να 'ναι και τα δύο: "πεινούσαμε" και μετά "φάγαμε καλά", μετά  "χορτάσαμε"  και γι' αυτό ίσως "πέσαμε χαμηλά". "ανίδεοι" όμως. ανίδεοι και χορτάτοι.

4. «ανίδεοι και χορτάτοι»

δυστυχώς, μετά το φαγοπότι «πέσαμε ... χαμηλά, ανίδεοι και χορτάτοι»! δεν θα μπορούσε να αποδώσει κανείς καλύτερα την κατάσταση που βρισκόμαστε σήμερα ως λαός. χορτάτοι μέν. με τις δουλίτσες μας, με το εξοχικό μας, το δεύτερο αυτοκίνητο. αλλά πάντα ανίδεοι. ανίδεοι για το πόσο καλά είμασταν. ανίδεοι γατί είμασταν καλά. ανίδεοι για τους λόγους που πέσαμε χαμηλά και ανίδεοι για το αν ποτέ μπορούμε να ανυψωθούμε.

πως φτάσαμε εδώ που φτάσαμε;
φταίνε «αυτοί» που "τα έφαγαν"; ποιοί ειναι «αυτοί»; οι πρώην ή οι τωρινοί που ήταν και πριν τους πρώην στα πράματα; ο γιώργος ή ο κώστας, μήπως ο άλλος κώστας ή ο ανδρέας και ο κωνσταντίνος; ο αλογοσκούφης ή ο παπακωνσταντίνου; ο παπαντωνίου ή ο παπαθανασίου; ο άκης ή ο πάγκαλος που μας προκαλεί και παίζει με τα νεύρα μας, μήπως η αλέκα_έχουμε_πόλεμο ή ο αλέξης_τρία_πουλάκια_κάθονταν; μπας και είναι οι εφραιμοβουλγαράκιδες και οι τσουκατοχριστοφοράκοι; όλοι μαζύ οι τρακόσιοι μήπως; ο γιώργος έλεγε πέρισι τέτιο καιρό στο νταβός ότι φταίνε οι ραντιέριδες και οι «αγορές» που κερδοσκοπούν σε βάρος μας με τα spreads και τα cds; λέτε να είναι η siemens και εκείνη η σκύλα η μέρκελ; φταίει άραγε η τρόικα που μας επιβάλει να γίνουμε φακίριδες και να ζούμε με αέρα κοπανιστό;
ποιός φταίει; εμείς ή ο καταραμένος ο ευρύλοχος που μας παρέσυρε; και ο οδυσσέας - τι έκανε ο οδυσσέας; κοιμόταν ή εκανε το κορόϊδο ο πολυμήχανος; σου λέει, αφού δεν μπορώ να τους σταματήσω τους πεινάλες, ας το κόψω δίπλα να ξεχάσω και την πείνα μου. και τι αρχηγός ήταν αυτός τέλος πάντων, κοτζάμ βασιλιάς, ήρωας του τρωικού πολέμου, που αφήνει εμάς, απλά ναυτάκια, μούτσους κακοπληρωμένους, να μας παρασύρει εκέινη η μαϊμού ο ευρύλοχος και να φάμε τα γελάδια και να φάμε και τα μούτρα μας στην σικελία;
ποιός είναι άραγε ο ευρύλοχος και ποιός ο οδυσσέας στην περίπτωσή μας;
ανίδεοι! παντελώς ανίδεοι!
ανίδεοι για το πρίν, ανίδεοι όταν το κάναμε, ανίδεοι για το τώρα, ανίδεοι και για το μετά.
τι θα γίνει μετά;

αν συνεχίσουμε με τον μύθο του οδυσσέα θα γεμίσουμε αισιοδοξία. ο ήρωας –μείον ο ευρύλοχος και οι σύνδαιτημόνες του - αφού γλύτωσε απο τον κεραυνό του δία και την χάρυβδι όπου τον ξαναέριξε ο άθλιος ο ποσειδώνας, κατάφερε να σωθεί και τελικά να επιστρέψει στην αγαπημένη του ιθάκη. εδώ που τα λέμε δεν πέρασε και τόσο άσχημα στο ταξίδι. έκανε ιστιοπλοία με γιώτ στην μεσόγειο όπου και απόλαυσε διακοπές με γυναικοδουλειές με κίρκη και ναυσικά. όταν δε επέστρεψε όλα και όλοι τον περίμεναν πως και πως. η πηνελόπη βράχος ηθικής, ο γυιός του ο τηλέμαχος έτοιμος να καθαρίσει με τους χαραμοφάηδες μνηστήρες της μαμάς του. ο γερο-λαέρτης, ο σκύλος του ο άργος, το παλάτι, ο λαός του, όλα εκεί.
δέκα χρόνια τον πήρε στον οδυσσέα να επιστρέψει στην ιθάκη.
δέκα χρόνια πιστέυω ότι θα μας πάρει κι εμάς να ξεμυτήσουμε απο αυτή την κρίση.
ο αριθμός δέκα στην προκειμένη περίπτωση δεν είναι τυχαίος ούτε συμπτωματικός. μπορεί να αποδειχθεί με λίγα κουτσο-μακρο-οικονομικά. διότι, κάπου-κάπου πρέπει να αφήνουμε την ποίηση και να πιάνουμε τα οικονομικά

it’s the economy stupid!

αυτό όμως σε άλλο σημείωμα.